Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi bosh mutaxassisi Laziz Mingishovning Gazeta.uzga ta’kidlashicha, uch yil ichida talabalar turar joylarini qurish va rekonstruksiya qilish, joylarni taqsimlash jarayonini raqamlashtirish va arizalarni qabul qilishning yagona onlayn tizimini ishga tushirish orqali vaziyat sezilarli darajada yaxshilandi.

Uning ma’lum qilishicha, bugungi kunda Toshkent shahrida 90 mingdan ortiq talabaning turar joyga ehtiyoji bor. Yotoqxonalar ularning 45 784 nafarini qabul qilish imkoniyatiga ega. Bu ehtiyojmandlarning qariyb 54 foizini tashkil etadi — 2020-yilga nisbatan deyarli ikki baravar ko‘p. O‘shanda qamrov 28 foizni tashkil etgan, Toshkent OTMlarida esa 13 foizdan oshmagan edi.

2023-yildan boshlab talabalarni yotoqxonalarga joylashtirish jarayoni to‘liq elektron shaklga o‘tkazilgan. Vazirlar Mahkamasining “Oliy ta’lim muassasalari talabalarini turar joy bilan ta’minlash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qaroriga ko‘ra, talabalar turar joyidan o‘rin ajratilishini so‘rab my.gov.uz Yagona davlat xizmatlari portali orqali ariza berish mumkin. Ariza topshirish uchun OneID tizimidan foydalangan holda portalda avtorizatsiyadan o‘tish talab qilinadi. Shundan so‘ng “Ta’lim” bo‘limiga o‘tib, “Talabalar turar joyiga joylashish uchun ariza berish” xizmatini tanlash lozim. Qo‘shimcha hujjatlar taqdim etish talab qilinmaydi. Ariza berish bepul.

Birinchi kurs talabalari qabul natijalari e’lon qilinib, ularning ma’lumotlari my.gov.uz sayti hamda Bilim va malakalarni baholash agentligi (sobiq Davlat test markazi) bilan sinxronlashtirilgandan so‘ng ariza topshirishlari mumkin. 18 yoshga to‘lmagan talabalar yotoqxonaga joylashish uchun faqat Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Test departamenti (DTM) orqali ariza topshirishlari imkoniga ega, chunki rasmiylashtirish uchun qonuniy vakil — ota-ona yoki vasiyning ishtiroki talab etiladi.

Elektron ariza to‘ldirilgandan so‘ng talabaning ma’lumotlari Ijtimoiy himoya milliy agentligi, Yoshlar ishlari agentligi, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi va boshqa idoralar ma’lumotlar bazalariga avtomatik ravishda sinxronlashtiriladi. Bu tizimga yuqoridagi qarorga muvofiq yotoqxonaga joylashish uchun ustuvorlikni avtomatik ravishda belgilash imkonini beradi.

Birinchi navbatda imtiyozli toifalar: mehribonlik uylari tarbiyalanuvchilari, yetim bolalar, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar farzandlari, nogironligi bo‘lgan talabalar, shuningdek, bir oiladan to‘lov-kontrakt asosida tahsil olayotgan bir necha talabalarga o‘rinlar ajratiladi. Shundan keyin talabalarning yutuqlari — olimpiadalar, tanlovlar, intellektual o‘yinlar, sport musobaqalari va respublika miqyosidagi boshqa tadbirlardagi g‘alabalari hisobga olinadi. Yotoqxonada yashovchi faol talabalar, masalan, talabalar kengashlari raislari yoki qavat starostalari qo‘shimcha imtiyozga ega bo‘ladi.

“Avval kunduzgi ta’lim shaklida tahsil olayotgan talabalarga o‘rin beriladi. Kechki va sirtqi ta’lim shakli talabalarining arizalari ushbu bosqichda ko‘rib chiqilmaydi. Keyinchalik taqsimot ta’lim bosqichlari bo‘yicha amalga oshiriladi: dastlab bakalavrlar, so‘ngra magistrlar va keyingi ta’lim dasturlari talabalari. Teng shartlarda esa kim oldinroq ariza topshirgan bo‘lsa, o‘sha ustunlikka ega bo‘ladi. Talabalar yotoqxonalarga onlayn rejimda avtomatik tarzda taqsimlanadi, bu inson omilini istisno qiladi va jarayonning shaffofligini ta’minlaydi”, — deydi Laziz Mingishov.

Arizalarni qabul qilish 1-avgustdan boshlanadi va o‘quv yili oxirigacha davom etadi. Agar o‘rin yil davomida bo‘shab qolsa, elektron navbatda avtomatik ravishda keyingi talabaga biriktiriladi. Bu xuddi bolalar bog‘chalari tamoyili bo‘yicha shakllantiriladi: ariza talaba yo‘llanma olmaguncha faol holatda qolaveradi.

Baza har yili 1-avgustdan yangilanadi, shuning uchun talabalar yangi o‘quv yili boshlanishidan oldin o‘z arizalarini tasdiqlashlari lozim.

“Biz jarayonni shunday tashkil etganmizki, har bir tyutor o‘z guruhidagi viloyatlik talabalar bilan bog‘lanib, tizim orqali ariza topshirish tartibini batafsil tushuntirib beradi. Hozirga qadar onlayn ariza topshirgan barcha talabalar ijobiy yo‘llanmalarni olib bo‘lishdi. Faqat kelish va joylashish qoldi, xolos. Butun jarayon to‘liq tizimlashtirilgan va imkon qadar soddalashtirilgan”, — deydi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti yoshlar bilan ishlash va ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘limi boshlig‘i Shahzod Suyarov.

Topshirilgan arizalarga javoblar 2−3 kun ichida beriladi. Tizim avtomatik ravishda tanlangan fakultetga biriktirilgan yotoqxonaga yo‘llanma beradi, unda yotoqxona raqami, qavat va xona ko‘rsatiladi. Joylashish avgust oyining o‘rtalaridan boshlanadi va barcha o‘rinlar taqsimlangunga qadar bir necha hafta davom etadi.

2023-yil oktabr oyida Oliy ta’lim vazirligi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan davlat dasturi doirasida 2026-yilgacha 100 ming o‘rinli talabalar turar joylarini qurish rejalashtirilganini ma’lum qilgandi. 2023-yil oktabr oyi holatiga ko‘ra, 26 987 o‘rinli 58 ta yotoqxona foydalanishga topshirilgan. 2025−2026 o‘quv yiliga qadar mamlakatda 10 mingga yaqin o‘ringa ega yana 18 ta yangi yotoqxona ochildi.

Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti kompleks yondashuvning namunalaridan biri bo‘ldi. Yaqinda universitet hududida ikkita zamonaviy binodan iborat 1000 o‘rinli yangi yotoqxona qurib bitkazildi. Universitetning birinchi prorektori Jabbor Muhammadiyevning so‘zlariga ko‘ra, bino barcha talablarni hisobga olgan holda qurilgan: seksiya tipidagi xonalar talabalarning qulay yashashi uchun mo‘ljallangan, har bir qavatda oshxona va hojatxonalar mavjud, hovli dam olish va sport maydonchalari bilan jihozlangan.

Shu bilan birga, eski binolarni kapital ta’mirlash ishlari olib borilmoqda. 11 ta yotoqxonadan bittasi to‘liq qayta qurilmoqda. Qolgan 10 ta, jami 5437 o‘ringa mo‘ljallangan yotoqxonalar yangi o‘quv yiliga tayyorlanib, talabalar qabul qilinmoqda. 2-sentabr holatiga ko‘ra, 6574 nafar talaba ariza topshirgan. Ulardan 3637 nafari joylashib ham bo‘ldi.

“5-sentabrdan boshlab talabalarni 1000 o‘rinli yangi yotoqxonaga joylashtirishni boshlaymiz. Kelgusida yana uchta yotoqxona qurishni rejalashtirganmiz. Ular foydalanishga topshirilgach, turar joy ijarasiga ehtiyoj umuman qolmaydi”, — deya ta’kidlaydi Jabbor Muhammadiyev.

Qo‘shni Toshkent davlat texnika universitetida ham infratuzilmani kengaytirish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Bugungi kunda bu yerda jami 4506 o‘rinli 9 ta yotoqxona faoliyat ko‘rsatmoqda. Yaqin kunlarda universitetning yana 600 o‘rinli yotoqxonasi ishga tushadi.

“Bugungi kunga qadar 4100 ta ariza kelib tushdi. Yangi yotoqxona ochilishi bilan universitet ixtiyorida 5000 dan ortiq o‘rin bo‘ladi. Bu nafaqat talabalarning turar joyga bo‘lgan ehtiyojini to‘liq qondirish, balki 1000 ga yaqin qo‘shimcha o‘rin zaxirasini yaratish imkonini beradi”, — deydi Shahzod Suyarov.

Joylashish 25-avgustda boshlandi: o‘sha kuni yotoqxonalarga 200 dan ortiq turli kurs talabalari, shu jumladan, birinchi kurs talabalari joylashtirildi. Shahzod Suyarovning so‘zlariga ko‘ra, barcha binolar yashash uchun zarur sharoitlar: elektr energiyasi, gaz, issiq va sovuq suv bilan ta’minlangan. Yashash narxi — oyiga 300 ming so‘m.

Laziz Mingishovning ma’lum qilishicha, yil oxiriga qadar talabalar turar joylarida qo‘shimcha 8000 dan ortiq o‘rinni foydalanishga topshirish rejalashtirilgan. Yangi va yangilangan yotoqxonalar nafaqat Toshkentda, balki viloyatlarda ham qurilmoqda, bu esa yirik shaharlardagi ijara bozoriga yuklamani kamaytirish va chekka hududlardan kelgan talabalar uchun ta’lim olishni qulaylashtirish imkonini beradi.

Yotoqxonadan joy ololmagan talabalarga ijaraga uy yoki yaqin atrofdagi hostellardan yotoq o‘rni taklif etiladi. Laziz Mingishovning so‘zlariga ko‘ra, poytaxtdagi barcha oliy o‘quv yurtlari arzon turar joylar bazasini oldindan shakllantiradi va talabalarga har bir bosqichda ko‘maklashadi. Ushbu tizim uch yildan buyon amalda bo‘lib, turar joylarning kattagina ro‘yxati mavjud.

O‘zbekiston Milliy universiteti va Toshkent davlat texnika universiteti huzurida talabalarni turar joy bilan ta’minlashga ko‘maklashish markazlari tashkil etilgan. Avgust oyi boshidan buyon ikkita oliy o‘quv yurti uchun sakkizta chodirli pavilon o‘rnatilgan. Talabalar ushbu markazlarga murojaat qilib, maslahat, shuningdek, arzon ijara uy va hostellar ro‘yxati va ijara masalasida yordam olishi mumkin.

“Universitetimizda yiliga 2000 nafar talaba ijarada yashaydi. 20-avgust holatiga ko‘ra, 3000 dan ortiq talabani qabul qila oladigan 250 ta ijara uy va hostellar ro‘yxati shakllantirilgan. Bu asosan Talabalar shaharchasiga yaqin joylashgan ijara uylar va xususiy xonadonlardir. Ijarachilar ikki qavatli karavot bilan jihozlangan 20−30 kishilik hostellarni o‘zlari tashkil qilishadi va bunday mahallalarda 100−200 nafargacha talaba istiqomat qilishi mumkin”, — deya ta’kidlaydi Shahzod Suyarov.

“Fakultet dekanlari va guruh kuratorlari ijara uylarni shaxsan tanlab, manzillar, narxlar va mulk egalarining aloqa ma’lumotlari ko‘rsatilgan ro‘yxatlarni tuzishadi. Bizda 428 ta ijara uy va hostelni o‘z ichiga olgan jami 8574 o‘rinli zaxira mavjud. Har bir ro‘yxatda qizlar va yigitlar uchun mo‘ljallangan o‘rinlar soni alohida ko‘rsatilgan. Munosib turar joy tanlangach, tyutorlar va ko‘ngilli talabalar talabaga hamrohlik qilib, tanlangan ijara uy yoki hostelga joylashishiga ko‘maklashadi”, — deya qo‘shimcha qildi Jabbor Muhammadiyev.

Talabalarni turar joy bilan ta’minlash tizimining muhim qismi ijara haqini to‘lashda davlat tomonidan ko‘rsatiladigan yordamdir. 2021-yil may oyidan boshlab talabalarga ijara to‘lovining bir qismi qoplab berilmoqda. Toshkent shahrida kompensatsiya miqdori oyiga bazaviy hisoblash miqdorining bir baravari — 412 ming so‘mgacha, viloyatlarda esa BHMning yarmigacha yetishi mumkin.

Masalan, OTM vakillarining ta’kidlashicha, Talabalar shaharchasi yaqinidagi xonadonlarda yashash narxi kishi boshiga 800 ming so‘mni tashkil etadi. Davlat buning 412 ming so‘mini qoplab beradi. Bu kompensatsiya talabalarning moliyaviy yuklamasini sezilarli darajada yengillashtiradi va turar joy ijarasini yanada arzonlashtiradi.Manba: Gazeta.uz